Wyniki udostępnione przez Główny Urząd Statystyczny w ramach raportu o kulturze nie brzmią chwalebnie. Tutaj czarno na białym widać, że Polak nie żyje z książkami za pan brat, a wszelkie inne dobra kultury (telewizja, kino, gazety, czasopisma, a nawet teatr) są mu zdecydowanie bliższe. Ze statystyk wynika bowiem, że w Polsce wydajemy rocznie na książki jedynie 19,44 złotego, czyli zaledwie 4,5% wszystkich wydatków, które przeznaczamy na kulturę. W raporcie nie uwzględniono podręczników szkolnych. Gdyby je dołączyć do sumy, wyniosłaby ona wtedy 70,08 złotych. Są to jednak koszty poniesione raczej z konieczności, niż ze szczerej chęci lektury – nie ma więc co ich brać pod uwagę.
Warto wspomnieć, że ogólna suma pieniędzy wydawanych przez Polaków na kulturę nieco wzrosła. Teraz jest o 5,6% większa niż w roku ubiegłym. Pieniądze te jednak zostały przeznaczone głównie na zakup nowych telewizorów lub opłat abonamentowych za kablówkę i telewizję cyfrową. Według GUS czytelników zdecydowanie więcej jest w miastach – tutaj średnio przeznacza się na książki 27 złotych rocznie. Wiejscy czytelnicy rocznie kupują książki za zaledwie 7,68 złotych. Te kiepskie wyniki przyczyniły się to spadku nakładów książek w Polsce. W 2011 roku przeciętny nakład książki wynosił 3 tys. egz. (suma jest nieco większa w literaturze pięknej dla dorosłych, bo 4,4 tys. egz.), teraz ledwo przekracza 2 tysiące. Największym zainteresowaniem w Polsce cieszą się książki dla dzieci, zaraz potem literatura piękna (nie wliczając w to podręczników).
Kolejną ciekawostką podaną przez GUS jest fakt, że mamy coraz więcej premierowych tytułów, a tym samym na runku pojawia się coraz więcej debiutantów. Dane te jednak nie powinny napawać optymizmem – mimo że dzisiaj łatwiej jest początkującemu pisarzowi wydać książkę, to sprzedaż takowych książek spadła o około 10%. W mniejszych nakładach sprzedają się również wznowienia. Warto wspomnieć również, które miasta dominują w wydawaniu książek. Według statystyk najlepsze w tych chwalebnych zawodach są: Warszawa, Kraków i Poznań – tamtejsze wydawnictwa przekraczają aż o połowę wszystkie wydane publikacje nieperiodyczne w Polsce i stanowią aż 53,2% ogółu wydanych tytułów.
Dla ludzi zainteresowanych rozwojem kultury w Polsce dane dotyczące książek przedstawiają się zatrważająco. Szczęśliwe małym lekarstwem na ten ból są dane dochodzące do nas z bibliotek. Ważną informacją jest fakt, że poziom czytelnictwa w bibliotekach nie zmalał od ostatnich lat, ale również nie wzrósł. Wciąż utrzymujemy się na tym samym poziomie. Zarejestrowanych użytkowników w bibliotekach mamy w naszym kraju około sześć i pół miliona. Aktywnych czytelników bibliotecznych najwięcej ma województwo mazowieckie, bo aż ponad 900 tysięcy, następnie województwo śląskie (ponad 800 tysięcy) oraz małopolskie (666,2 tys.). Wygląda więc na to, że choć mało książek kupujemy, lubimy je wypożyczać. Niestety wciąż maleje liczba bibliotek publicznych i filii – spadek jest dość spory, w roku 2012 zniknęło aż 108 placówek.
Kto czyta najwięcej? Takowe dane również pomogły zgromadzić biblioteki. Najaktywniejszą grupą czytelników są użytkownicy bibliotek między 25 a 44 rokiem życia (26,7% ogółu czytelników). To pewna zmiana, bo jeszcze parę lat wcześniej najwięcej czytały dzieciaki do 15 roku życia. Najrzadziej po książki sięgają czytelnicy w bibliotekach, którzy ukończyli już 60 lat – mimo to ich liczba rośnie. Jeśli spojrzymy na dane dotyczące zawodów czytelników, przodują oczywiście uczniowie, z największym oporem po książki sięgają za to rolnicy (tylko 1%).
Na alarm dotyczący czytelnictwa w Polsce grzmią już od dawna ludzie kultury, intelektualiści, profesorowie. Książki niestety stają się zbędne w życiu codziennym przeciętnego człowieka – przegrywają z kretesem z kinem czy internetem. Główną przyczyną tego „upadku książki” jest oczywiście wysiłek, który trzeba podjąć, by się zaangażować w lekturę. Współczesne społeczeństwo lubi osiągać rezultaty „na już”, szybko i bez zaangażowania. Książka, którą czyta się prze kilka dni albo tygodni i na której trzeba skupić całą swoją uwagę jest zbyt dużym wyzwaniem. Brak multimedialnej otoczki, dźwięków, obrazków wydaje się zbyt nudny i mało interesujący. Pozostaje pytanie: czy będzie już tylko gorzej, czy kiedyś całkiem zwyczajna, napisana jednym ciągiem książka, powróci do łask?
