6 rzeczy, których nie powinno się robić czytelnikowi

Czytelnik to stworzenie kapryśne. Jeżeli czyta książki, znaczy że myśli. Często myśli też krytycznie – nie obcy jest mu cynizm czy malkontenctwo. Czytelnik lubi recenzować – nawet jeżeli nie przelewa swoich wypocin na internetowego bloga (choć i to zdarza się nad wyraz często), nierzadko obnosi się ze swoim zdaniem. Nie warto więc z czytelnikiem zadzierać, bo jak się obrazi na jednego pisarza czy wydawcę, to może nie wrócić. Chociaż… wraca dość często. By skrytykować ponownie.
Książka niczym nie zaskakuje Czytelnik lubi być zaskakiwany. W dzisiejszych czasach moda na „wkręcanie” jest bardzo popularna. Odbiorcy uwielbiają historie wyposażone w nieoczekiwane zwroty akcji i niebanalne rozwiązania w fabule. Chętnie czytają książki, w których nie wszystko jest takie, jak się z początku wydaje, o czym dowiadujemy się dopiero w trakcie lektury. Nawet w obrębie prozy obyczajowej totalna nuda nie jest wskazana – najlepsze są bowiem te książki, po których lekturze nie da się powiedzieć: „ja wiedziałem, że tak będzie”.
Książka zaskakuje… za bardzo Modę na zaskakiwanie wzięło sobie do serca wielu autorów. Aż do przesady. Bywa że chęć „wkręcenia” odbiory jest tak silna, że zwroty akcji stają się tak zaskakujące, że aż… za mało wiarygodne. W dobrą historię trzeba przecież uwierzyć, musi trzymać się zasad logiki. Czytelnik nie zawsze też lubi brutalne rozwiązania fabularne. Śmierć jednego z lubianych bohaterów historii musi być zawsze przemyślana, uzasadniona, a w zamian za nią – należy czytelnikowi coś dać. Z reguły jako wynagrodzenie za ból i żałobę najlepsza okaże się po prostu świetna historia.
Otwarte zakończenia nie zawsze są OK Są pisarze, którzy specjalizują się w dobrych, otwartych zakończeniach. Zwykle nie mamy do nich pretensji – lektura ich książek zostawia nas z masa pytań w głowie i zapisuje się na długo w pamięci. Są jednak również pisarze, którzy otwarte zakończenia stosują z najzwyklejszego braku umiejętności – nie wiedzą jak zakończyć, więc pozostawiają czytelnika „na lodzie” w totalnie bezsensowny i nieuzasadniony sposób. Zwykle lekturze takich książek towarzyszy zwyczajny niedosyt albo nawet złość – nie po to tyle stron przebrnąłem, żeby nic za to nie otrzymać!
Plagiatowanie samego siebie Istnieją pisarze, którzy ciągle piszą tę samą książkę. Zmieniają jedynie okoliczności, tła, miejsce akcji, drugoplanowych bohaterów (bo pierwszoplanowy często zostaje ten sam), składniki intrygi itd. Rozkład wydarzeń, emocje, które towarzyszą opowiedzianej historii, zastosowane „chwyty” zostają jednak wciąż te same. Plagiatowanie samych siebie jest początkowo fajne - wszak daje możliwość czytelnikowi jeszcze raz przeżyć podobną przygodę. Gdy jednak trzecia z kolei lub czwarta, a czasem i nawet piąta książka jest czymś w rodzaju plagiatu – nuda i złość są nieuniknione.
Czy lubimy filmowe okładki? Zostawmy spokoju biednych pisarzy, poznęcajmy się na wydawcach. Ci bowiem nie zawsze szanują swoich czytelników. Często bagatelizują ich potrzeby, nie kwapiąc się, by zatrudnić dobrego grafika. Dlatego księgarnie masowo zasilają koszmarne okładki zrobione ze stockowych zdjęć na jedno kopyto. Nie raz też okładki wprowadzają czytelnika w błąd – sugerują, że dana pozycja należy do pewnego gatunku (np. do literatury kobiecej lub horroru), tymczasem jest zupełnie czymś innym. Kontrowersyjne bywają też filmowe okładki. Jeżeli mamy do czynienia z fajną i wierną adaptacją – okładka niczym plakat filmu nie powinna nikogo dziwić. Gdy jednak adaptacja jest zupełnie inna, okładka jedynie zniechęca do zakupu prawdziwych czytelnikó1). Któż chciałby mieć na półce „Solaris” Lema z Georgem Clooneyem? Czy to nie przesada, że na okładce „Jestem legendą” mamy zdjęcie umięśnionego i bojowego Willa Smitha, skoro głównym bohaterem ksążki jest podniszczony, zaniedbany, przygrubawy, biały (!!!) facet ze skłonnością do alkoholu?
„Druga J.K. Rowling” – czy to w ogóle możliwe? Stały chwyt wydawców, którzy na siłę chcą nam wcisnąć książkę, opierając się na sławie innej książki. I o ile pewne porównania są całkiem zrozumiałe (np. Veronica Roth słusznie porównywana jest do Suzanne Collins, Sylvia Day do E.L. James), tak niektóre przyprawiają o ból głowy. Ileż matka ziemia mogłaby spłodzić George’ów R.R. Martinów, Agath Christie, a co najgorsze… Stephenów Kingów? Litości!